✶ این مقاله به زبان English هم در دسترس است.
تعارض منافع، خویشاوند سالاری، و پارتی‌بازی شایع‌ترین ویژگی‌های خیریههای تاسیس شده به وسیله افراد طبقه‌ی حاکم بر ایران است
برای خواص سیاسی و اقتصادی ایران داشتن خیریه از نان شب واجب تر است. خیریه داری نه تنها این افراد را نوع دوست نشان می‌دهد بلکه ایشان را قادر می‌سازد از رانت‌های دولتی، معافیت از پرداخت مالیات، و معافیت از افشای صورت‌های مالی استفاده کنند و به خویشان خود حقوق‌های نجومی بپردازند.
تنها یکی از افرادی که در مجموعه مقالات «امپراطوری‌های سیاسی-اقتصادی» تهران بیورو معرفی کردیم در کار خیریههای کوچک دستی ندارد. این آقایان – بله، همه‌ی آنها مرد هستند – یا در این موسسات سمت‌های بالای اجرایی دارند یا از طریق خویشاوندان خود به این خیریه‌ها مربوط‌‌‌‌اند. به عنوان نمونه سه تن از اعضای خانواده‌ی نماینده‌ی پیشین اصولگرای مجلس، علی مطهری، بنیاد مطهری را می‌گردانند.
با اینکه این مردان قدرتمند از هر دو جناح سیاسی ایران صاحب خیریه هستند داده‌های ما نشان می‌دهد که نزدیکی به آیت‌الله خامنه‌ای با افزایش تعداد خیریه‌ها نسبت مستقیم دارد. به عبارت دیگر، هرچقدر جایگاه فرد در نظام جمهوری اسلامی بالاتر است تعداد خیریههای تحت سیطره‌اش بیشتر می‌شود. پایه‌گذار سپاه پاسداران و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام محسن رضایی در هیئت مدیره‌ی هفت خیریه از جمله صبح قریب ایرانیان حضور دارد که علاوه بر ایران در عراق هم فعال است و جمعی از پاسداران و روحانیان اصولگرا را دور هم جمع کرده است.
مانند بنیادهای بزرگ، خیریههای کوچک هم از پرداخت مالیات و اعلام اطلاعات مالی معاف هستند و در دریافت رانت دولتی اولویت دارند. به استثنای بنیادهای خانوادگی معروف مانند بنیاد مطهری اطلاعات در دسترس عموم درباره‌ی خیریههای کوچکی که بررسی کرده‌ایم محدود است. بیشتر این خیریه‌ها موضوع فعالیت خود را (که موظف به اعلام آن در زمان ثبت هستند) خیلی مبهم تعریف کرده‌اند. خیریه‌ی «زنده یاد احمد رضایی میرقائد» که در سال ۱۳۹۵ تاسیس شد حتی فاقد حداقل تعریف موضوع فعالیت خود است.
راه اندازی خیریه در کشوری که (به گفته‌ی شاخص آسانی انجام کسب و کار ۲۰۲۰) شروع یک کسب و کار به طور متوسط ۷۲ روز طول می‌کشد چگونه است؟ بررسی نمونه‌های اخیر چنین موسساتی مراحل تاسیس یک خیریه را این طور نشان می‌دهد:
۱. از قدرتمندان نظام باشید
در اوایل سال جاری حبیب‌الله بوربور، سرمایه‌دار با نفوذ سیاسی، و محمود لولاچیان، از خویشاوندان آیت‌الله خامنه‌ای، با هم بنیاد رحمت واسعه را تاسیس کردند. موضوع فعالیت این خیریه در اساسنامه‌اش کمک به محرومیت زدایی، و ارتقاء و گسترش نیکوکاری با تاکید بر مشارکت مردمی است. این شیوه‌ی استفاده از زبان مبهم در اساسنامه‌ی اکثر خیریههای کوچک به چشم می‌خورد.
بوربور در حال حاضر رئیس حداقل چهار خیریه است. موضوع فعالیت این موسسات در اسناد عمومی‌شان از کارهای نیکوکاری در معنای عام آن گرفته تا آموزش امور زناشویی و ترویج ارزش‌های اسلامی در خانواده تعریف شده است.
۲. همدست یکی از خویشاوندان خامنه‌ای باشید
لولاچیان پدر زن میثم کوچک‌ترین پسر علی خامنه‌ای است. در مجموع لولاچیان از اعضای هیئت مدیره‌ی هفت خیریه است: بنیاد رحمت واسعه، خیریه انفاق ثلث، بنیاد غیردولتی نیکوکاری ارشاد و رفاه امام صادق، بنیاد پوشاک فجر، مجمع خيرين مسجد‌ساز، انجمن حامیان توسعه حوزه‌های علمیه، و مجمع خیرین آستان و دارالحدیث.
۳. فرصت‌های مناسب برای کسب ثروت را دریابید (به پیام‌های نهفته در سخنان خامنه‌ای توجه کنید)
بوربور به خبرگزاری فارس گفته است که ایده‌ی تشکیل خیریه‌ی رحمت واسعه را از سخنان علی خامنه‌ای گرفته است. در سخنانی که در ۲۱ فروردین سال ۱۳۹۹ منتشر شد، علی خامنه‌ای در اشاره به مشکلات ناشی از بیماری کووید-۱۹ گفت: «افرادی که توانایی و تمکن مالی دارند، فعالیت‌های وسیعی را به منظور کمک به نیازمندان آغاز کنند.»
۴. عضو همان نهادی باشید که برایتان مجوز صادر می‌کند
در روز ۳۰ فروردین سال ۱۳۹۹ بوربور از سازمان امور اجتماعی وزارت کشور (نهادی که بوربور در سال ۱۳۹۶ در آن عضو بود) برای تاسیس خیریه‌ی خود درخواست مجوز کرد. دو روز بعد، مجوز تاسیس این خیریه صادر شد.