✶ این مقاله به زبان English هم در دسترس است.
با وجود سابقه‌ی جنایت و فساد، محسن رفیق دوست به اداره‌ی مدارس خصوصی تراز اول ادامه می‌دهد
محسن رفیقدوست هشتاد و یک ساله که یکی از بنیانگذاران سپاه پاسداران و مدیرعامل سابق بنیاد مستضعفان است بعد از انقلاب پله‌های ترقی را یک شبه طی کرد.
با این حال مدیریت او بر بنیاد مستضعفان و ریاست او بر هفت موسسه‌ی خیریه‌ی با حداقل هشت مورد رسوایی فساد و بدنامی، از جمله یک مورد قاچاق جنسی، مرتبط است. با وجود این رسوایی‌ها، رفیقدوست در شبکه‌ی گسترده‌ای از سازمان‌های خیریه که بسیاری از آن‌ها با کودکان و نوجوانان کار می‌کنند، نقش مهمی دارد و نام او با بعضی حوزه‌های علمیه، پرورشگاه‌ها، و زنجیره‌ای از مدارس خصوصی گره خورده است.
خانه ی یاس
بنیاد نور در اواخر دهه هفتاد شمسی زمانی که متهم به تامین مالی یک مرکز فحشا شد، در کانون یک رسوایی قرار گرفت. رفیقدوست خود در مصاحبه‌ای دربهمن ماه ۱۳۸۰ اذعان کرد که بنیاد او به مرکزی به نام خانه ی هدایت (معروف به خانه‌ی گل یاس) که «برای نگهداری و اصلاح زنان ويژه» ایجاد شده بود کمک مالی می‌کرد. گزارشی خبری در همان سال‌ها نشان داد که مددجویان این خانه وادار به تن‌فروشی شده و گفته می‌شد که حتی به دبی نیز قاچاق شده‌اند. اکثر سوابق مربوط به این موضوع در اینترنت پاک شده است.
رفیقدوست در سال ۱۳۸۰ مدعی شد که این ماجرا یک سوء تفاهم بوده و اصل قضیه از «دعوایی میان یک پدر و مادر به خاطر دخترشان به وجود آمده بود كه باعث همه‌ی این جنجال‌ها شد». او همچنین مدعی شد همه ی متهمین این پرونده تبرئه شده‌اند به جز یک جانباز که به چند ماه زندان محکوم شده «كه هنوز حكم آن در تجديد نظر» بود . این ادعا با گزارش آرشیو شده روزنامه‌ی ایران درباره‌ی این پرونده در تضاد است. در متن این گزارش به متهمان متعددی در این پرونده، از جمله هادی منتظری مقدم، رئیس پیشین دادگاه انقلاب کرج، اشاره شده بود. بنا بر گزارش روزنامه‌ی ایران، این افراد همگی به زندان، شلاق، و رد مال رشوه گرفته شده محکوم شدند.
مدارس خصوصی
رفیقدوست نفوذ قابل توجهی در مدارس مذهبی خصوصی دارد. در این مدارس دانش آموزان از نظر عقیدتی گزینش شده و برای ورود به ساختار حاکمیت جمهوری اسلامی تربیت می‌شوند.
۱. بنیاد فرهنگی آئین روشن
این بنیاد علاوه بر اداره‌ی تعدادی مدرسه در کار نشر هم هست. در حال حاضر محسن رفیقدوست رئیس هیئت مدیره ی آن است. برخی از اعضای مهم کنونی و پیشین هیئت مدیره آن عبارتند از:
- محمود کریمی نوری — سرپرست سابق و یکی از اعضای موسس بنیاد مستضعفان.
- محمد حسین ذوالفقاری — وارد کننده آهن آلات و توزیع کننده‌ی فلزات و مالک چندین شرکت رساننده خدمات اینترنتی از جمله صبانت، و حلما گستر تلاش۱ و یک شرکت امنیت شبکه و فناوری اطلاعات به نام پرورش داده‌ها است.
- محسن چینی‌فروشان — عضو هیات امنا. چینی‌فروشان داماد محمود لولاچیان و باجناق میثم خامنه‌ای است.
۲. موسسه فرهنگی شهدای موتلفه اسلامی
این موسسه وابسته به حزب موتلفه‌ی اسلامی است و مجموعه‌ای از مدارس را در استان تهران اداره می‌کند. رفیقدوست نایب رئیس و برادرزاده‌اش رضا رفیقدوست عضو هیئت مدیره‌ی این موسسه است. از دیگر اعضای قابل توجه هیئت مدیره و هیئت امنای آن می‌توان به اسدالله بادامچیان (دبیرکل حزب موتلفه‌ی اسلامی و نماینده سابق مجلس)، محمدعلی امانی همدانی (رئیس سابق زندان اوین)، و سید علی یزدیخواه (نماینده کنونی مجلس از تهران) اشاره کرد.
۳. موسسه آموزشی فرهنگی غیردولتی آیت الله سید علی غیوری
این مؤسسه انتفاعی که به نام آیت الله غیوری (متوفی) ایجاد شده است، در زمینه‌ی«تاسیس و راه اندازی و اداره مدارس غیر دولتی در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از دوره آمادگی و دبستان، راهنمایی تحصیلی، متوسطه، هنرستان و واحدهای آموزشی»، « ایجاد آموزشگاههای علمی و آزاد و تاسیس مراکز و آموزشگاههای آموزشی، آموزش زبان‌های خارجی، مراکز ای تی آموزشی و مدارس مجازی و کلاس‌های کامپیوتر و … » ،« ایجاد مراکز و اماکن ورزشی، تفریحی، مشاوره، هنری» و «ساخت و ساز فضاهای مناسب جهت انجام فعالیت‌های آموزشی و پرورشی» فعالیت دارد.
اساسنامه‌ی آن تصریح می‌کند که موسسه اجازه‌ی «سرمایه گذاری در بخش‌های دولتی، عمومی، تعاونی» دارد و می‌تواند «از هدایای نقدی و جنسی افراد و مؤسسات استفاده نموده و اقدام به اخذ اعتبارات و تسهیلات بانکی نماید.»
رفیقدوست، علاء میرمحمد صادقی، علی‌حاجی سیدسلیمان، و سیدعلی‌نقی خاموشی همگی در این مؤسسه شریک هستند. ابراهیم عسگریان دماوندی عضو هیئت مدیره است.
۴. موسسه فرهنگی آموزشی راه شایستگان
راه شایستگان یک مدرسه خصوصی است که در مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان دانش‌آموز می‌پذیرد.
محسن رفیقدوست و برادرش محمد جواد (مرگ در سال ۱۳۹۹) هر دو عضو هیئت امنای این موسسه بودند. محمد جواد رفیقدوست تا پیش از مرگش ریاست هیئت مدیره‌ی آن را نیز بر عهده داشت.
سایر افراد مربوط به این موسسه عبارتند از:
- علا میرمحمد صادقی — عضو هیئت امنا و عضو هیئت مدیره
- عزیزالله علاءالدینی (مرگ در سال ۱۳۹۷) — موسس گروه صنعتی گلبافت و عضو سابق هیئت امنا
- مهدی حریری (مرگ در سال ۱۳۹۷) (پایین را ببینید) — عضو سابق هیئت امنا و بازرس
- سید جمال ساداتیان — تهیه‌کننده‌ی فیلم که مدیرعامل این موسسه و یکی از اعضای هیئت امنای آن
- علی حسنی روزبهانی — عضو هیئت مدیره. روزبهانی تا فروردین ۱۳۹۹ یعنی زمانی که قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان در بنیاد مستضعفان اجرا شد فرماندهی نیروی مقاومت بسیج بنیاد مستضعفان را بر عهده داشت. اسناد عمومی نشان می‌دهد که روزبهانی پیشتر عضو هیئت مدیره‌ی بنیاد علوی بوده است.
۵. موسسه فرهنگی طلوع
این موسسه مجموعه‌ای از مدارس را اداره می‌کند که به نوشته‌ی وبگاه آن به «هدف تربیت دخترانی متدین، متخلق به اخلاق اسلامی و مادرانی مدیر و مدبر برای نسل آینده این سرزمین » تاسیس شده است.
اسناد عمومی نشان می‌دهد که در گذر سالیان فهرست طولانی‌ای از بازاریان متنفذ در هیئت مدیره آن حضور داشته‌اند، از جمله چهره هایی مانند موسس گروه صنعتی گلبافت عزیزالله علاءالدینی (مرگ در سال ۱۳۹۷)، سید عبدالمهدی موسوی آل طعمه (مرگ در سال ۱۳۹۴)، که روزگاری به عنوان ثروتمندترین مرد ایران۲ شناخته می‌شد، بنیانگذاران نیک کالا۳ علی و حسین حاج سید سلیمان، «پدر» تجارت چای ایران مهدی حریری (مرگ در سال ۱۳۹۷)۴، مالک کارخانجات به تازگی منحل شده تهران باف۵ حسن تهرانی، و حمید حاجی ابراهیم زرگر، بنیانگذار هلدینگ نفیس که در سرمایه گذاری‌های مختلف از معدن، فناوری اطلاعات و مخابرات گرفته تا نفت و گاز، صنایع غذایی و مشاوره‌های بازرگانی فعالیت دارد.
بر اساس اطلاعات وبگاه فردا نیوز در سابقه‌ی حاجی ابراهیم زرگر پست‌های دولتی‌ای نظیر مدیر رادیو زاهدان، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان ، مدیر رادیو کرمانشاه و مدیر هماهنگی تولید صدا و سیمای جمهوری اسلامی به چشم می‌خورد. او نمایندگی شرکت کاترپیلار یعنی بزرگترین تولید کننده‌ی تجهیزات ساختمانی جهان را نیز بر عهده داشت.۶
محسن رفیقدوست تاکنون رئیس هیئت امنای ۱۸ نفره‌ی موسسه فرهنگی طلوع و یکی از اعضای هیئت مدیره آن بوده است و در مقطعی همزمان هر دو سمت را بر عهده داشته است. او اخیرا نایب رئیس هیئت مدیره‌ی این موسسه شده است.
ابراهیم عسگریان دماوندی رئیس کنونی هیات امنا و سید عبدالهادی آل طعمه۷ مدیرعامل این موسسه است.
محسن کاشانی وحید یکی از چهره‌های تأثیرگذار در حلقه‌ی مدارس مذهبی خصوصی است. او رئیس هیئت مدیره‌ی موسسه سراج معین است. محمدرضا لاریجانی، فرزند علی لاریجانی رئیس سابق مجلس ایران، هم در هیئت مدیره‌ی موسسه سراج معین حضور دارد. کاشانی وحید همچنین عضو هیئت مدیره موسسه آموزشی علوی است. موسسه علوی از مدارس پرسابقه مذهبی است که برخی از فارغ التحصیلان آن شامل افرادی چون محمد جواد ظریف (وزیر امور خارجه پیشین)، محمد نهاوندیان (معاون اقتصادی رییس جمهور پیشین)، و عبدالکریم سروش می‌شود. کاشانی وحید مدیر مدارس نیکان است که از جمله موسسات آموزشی تراز اول به شمار می‌رود. این موسسه کتمان نمی‌کند که اول باید «خانواده‌ها مورد پسند قرار بگیرند» و این که «در زمینه میزان استعداد زیاد سخت گیری نداریم ولی در مورد خانواده اصلا تخفیف نمی‌دهیم.»
۶. موسسه فرهنگی پیام هدایت
این موسسه تعدادی مدرسه خصوصی پسرانه را اداره می‌کند. برخی اعضای هیات امنای آن عبارتند از محسن رفیقدوست، محسن کاشانی وحید (بالا را ببینید)، ابراهیم عسگریان دماوندی، حسین حاج سید سلیمان، و عباس سعیدی‌نژاد. سعیدی‌نژاد پیش از انقلاب ۱۳۵۷ کارخانه کفش Camel را در ایران تاسیس کرد. او پس از انقلاب دو کارخانه‌ی کفش دیگر به نام‌های پیام و زهره را تاسیس کرد و صاحب چندین شرکت برتر داروسازی از جمله تهران شیمی، تهران دارو و آفاشیمی است. سعیدی‌نژاد به موسسه خیریه باقیات صالحات، انجمن حامیان توسعه حوزه‌های علمیه ، بنیاد فرهنگی آئین روشن، و سازمان اقتصاد اسلامی مرتبط است.
۷. موسسه آینده شناسی آل‌یاسین
به استثنای سندی مربوط به ۲۱ تیر ۱۳۸۵ که نشان می‌دهد رفیقدوست رئیس هیئت مدیره این موسسه بوده است، عملاً هیچ اطلاعاتی در مورد موسسه‌ی آل یاسین در دسترس نیست. این موسسه در مشهد مستقر است.
موسسات قم
گذشته از مدارس خصوصی، رفیقدوست در حوزه‌های علمیه ایران نیز صاحب نفوذ است.
۱. شهرک مهدیه حوزه علمیه قم
شهرک مهدیه حوزه علمیه قم موسسه‌ای است که به گفته‌ی وبگاه‌اش اداره‌ی خانه‌های سازمانی حوزه علمیه قم را که در اختیار طلاب این حوزه قرار داده می‌شود، بر عهده دارد.
رفیقدوست عضو هیئت امنای آن است و پیشتر نیز ریاست هیئت امنای آن را بر عهده داشته است.
دیگر اعضای کنونی و پیشین هیئت امنای و هیئت مدیره شهرک مهدیه می‌توان به بازاری معروف اسدالله عسگراولادی (مرگ در سال ۱۳۹۸)۸، سید علی غیوری (مرگ در سال ۱۳۹۳)، عضو سابق مجلس خبرگان حسین راستی (مرگ در سال ۱۳۹۶)، مرتضی مقتدایی، ابوالقاسم وافی، و علیرضا اعرافی اشاره کرد.
مرتضی مقتدایی عضو کنونی مجلس خبرگان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، و انجمن حامیان توسعه حوزه‌های علمیه (خانواده‌ی خامنه‌ای) است. او پیشتر قاضی دادگاه انقلاب، رئیس دیوان عالی کشور و عضو و سخنگوی شورای عالی قضایی بود.
ابوالقاسم وافی از اعضای کنونی مجلس خبرگان و تولیت سابق مسجد جمکران است.
علیرضا اعرافی یکی از اعضای شورای نگهبان است که ، پیشتر ریاست جامعه المصطفی العالمیه و امام جمعه‌ی قم و میبد بود.
۲. صندوق مهدیه حوزه علمیه قم
رفیقدوست پیشتر عضو هیئت مدیره‌ی این صندوق بود. بسیاری از سیاستمداران و روحانیون با نفوذ به این صندوق مرتبط اند از جمله: آیت‌الله مرتضی مقتدایی (بالا را ببینید)، حبیب‌الله عسگراولادی که در دهه ۱۳۶۰ شمسی وزیر بازرگانی بود؛ آیت‌الله سید محمد غروی، عضو شورای عالی سیاستگذاری حوزه‌های علمیه، محمود ملکدار، مدیرعامل شهرک مهدیه حوزه علمیه قم و از اعضای هیئت امنای انجمن حامیان توسعه حوزه‌های علمیه، محمد آبادی پیشه راوری که پیشتر مسئول دفتر امور موقوفات و منابع پایدار مرکز مدیریت حوزه های علمیه ریاست را بر عهده داشت، و احمد فرخ فال که ریاست جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را بر عهده دارد.
- کنسرسیوم حلماگستر متشکل از یازده شرکت فن‌آوری اطلاعات است از جمله انتقال داده‌های آسیاتک (بنیاد تعاون سپاه)، لایزر (بنیاد تعاون سپاه)، افرانت (بنیاد تعاون سپاه و ستاد اجرایی)، فن‌آوا (بنیاد تعاون سپاه).
- پدر آل طعمه، سید عباس، کلیددار حرم ابوالفضل در کربلا بود. عبدالمهدی از دوستان نزدیک امام موسی صدر (از بستگان خانواده‌ی خمینی) و یکی از بنیانگذاران جامعه تعلیمات اسلامی بود که شامل مؤسسه‌ای آموزشی دینی و یک انتشارات است که با خانواده‌ی خامنه‌ای مرتبط است. دانشگاه تعلیمات اسلامی دارای بیش از ۶۰ مدرسه در سراسر ایران است. آل طعمه در تاسیس چندین بنیاد مذهبی و نهاد، و موسسه‌ی خیریه‌ی دیگر دست داشته است و پسرانش هنوز در این مجموعه‌ها کار می‌کنند.
- نیک کالا پنجاه سال است که اجاق خوراک پزی نفتی، بخاری، سماور، بخاری گازی، و شومینه تولید می‌کند.
- او همچنین با موسسه خیریه باقیات صالحات، بنیاد فرهنگی آئین روشن و راه شایستگان مرتبط است.. آئین روشن و راه شایستگان هر دو مدارس خصوصی اداره می‌کنند.
- چندین تن از اعضای خاندان آل طعمه تا پیش از انحلال آن در این شرکت فعالیت داشتند.
- جالب توجه است که در گزارش فردا نیوز آمده است که حاجی ابراهیم زرگر شرکت صمیم ماشین را برای دور زدن تحریم‌ها تأسیس کرده و از طریق این شرکت به همکاری با شرکت کاترپیلار ادامه می‌دهد.این گزارش نوشته است که «مهارت‌های بازرگانی تجمیع شده در این شرکت توان تامین کلیه قطعات تحریمی را مهیا نموده و پشتوانه قابل اتکایی برای پیمانکاران شده است.»
- پسر عبدالمهدی آل طعمه
- بر اساس گزارشی از فوربز، اسدالله عسگراولادی پسته، زیره، خشکبار، میگو، و خاویار و شکر و لوازم خانگی وارداتی صادر می‌کند و بانکداران ایرانی ثروت او را حدود ۴۰۰ میلیون دلار تخمین زده‌اند. عسگراولادی از کمک برادر بزرگترش حبیب‌الله که در دهه‌ی ۱۳۶۰ به عنوان وزیر بازرگانی مسئول اعطای مجوزهای پرسود تجارت خارجی بود بهره برده است. (او همچنین با دلالی به نام مارک ریچ که اکنون تحت تعقیب و فراری است ارتباط داشته است. ، مارک ریچ به ایران کمک کرده است تا تحریم‌های مورد حمایت آمریکا را دور بزند.)