✶ این مقاله به زبان English هم در دسترس است.
با افزایش اعتراضات در ایران، مسئولان جمهوری اسلامی به شرکت‌های فناوری چینی مورد حمایت پکن روی آورده‌اند تا به کمک شرکای ایرانی آینده‌ای تاریک را برای ایران به ارمغان آورند
همزمان با اعتراضات مردم ایران به قتل مهسا امینی توسط گشت ارشاد جمهوری اسلامی، بعضی سیاست‌گذاران ایران می‌خواهند تجهیزات نظارتی را جایگزین نیروهای این گشت کنند. این فناوری‌های چینی قادر به شناسایی افراد در میان جمعیت، حتی در شب، هستند و رژیم می‌تواند از آنها برای پرونده سازی علیه معترضان یا زنانی که قانون حجاب اجباری را نقض می کنند استفاده کند.
اسناد عمومی نشان می‌دهد که در ۱۹ سال گذشته ایران میزبان حداقل هشت شرکت چینی تحریم‌شده‌ی بین‌المللی بوده که فروشنده‌ی فناوری جاسوسی بر روی شهروندان هستند. از اوایل سال ۱۳۸۲ شرکت‌های چینی ارایه‌دهنده‌ی فناوری‌های پیشرفته نظارتی اقدام به کسب مجوز فعالیت تجاری در ایران کردند.
تحقیقات «تهران بیرو» منجر به شناسایی شش شرکت شده است که فناوری تشخیص چهره، نظارت تصویری، نظارت بر جمعیت، نظارت تلفنی و پیام متنی را در اختیار نیروهای امنیتی ایران قرار داده‌اند. فراتر از فروش فناوری، این شرکت‌ها به حکومت ایران آموزش می‌دهند تا طرح «شهرهای امن» دولت چین را در ایران پیاده کنند. «شهرهای امن» شهرهایی هستند که در آنها میلیون‌ها شهروند تحت نظارت مستمر حکومت زندگی می‌کنند و در آنها سیستمی به عنوان «اعتبار اجتماعی» حاکم است. در چنین شهرهایی شهروندان در صورت انجام نافرمانی‌های جزئی مدنی از «اعتبار اجتماعی»شان کاسته می‌شود و در نتیجه ممکن است آزادی رفت و آمد و سفر خود را از دست بدهند. بسیاری از این شرکت‌ها به دلیل ممکن ساختن نظارت گسترده و کمک به پاکسازی قومی و نقض گسترده‌ی حقوق بشر در چین هدف تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته‌اند. این شرکت‌ها در حال حاضر نیز در ایران فعال هستند.
۱. شرکت فناوری دیجیتال هانگژو هایک‌ویژن
با توجه به آگهی‌های روزنامه‌ی رسمی هایک ویژن از سال ۱۳۸۷ در ایران حضور داشته و در سال ۱۴۰۰ همچنان فعال بوده است.
به گزارش «ام آی تی تکنالوژی ریویو»، محصولات این شرکت شامل سیستم‌های نظارتی گوناگون از سیستم نظارتی پلیس گرفته تا مانیتورهای اتاق نوزاد است و در بیش از ۱۹۰ کشور جهان عرضه می‌شود. هایک ویژن ارتباط نزدیکی با دولت چین دارد و به ساخت سیستم نظارت امنیتی گسترده‌ی چین در استان سین کیانگ کمک کرده است.
دوربین پلاک‌خوان هایک ویژن
۲. شرکت فناوری‌های هواوی
هواوی غول فناوری چینی، و شرکت تابعه‌ی آن «آنر دیوایس» که تولیدکننده‌ی تلفن همراه است، از سال ۱۳۸۵ در ایران فعال بوده‌اند و امسال نیز در روزنامه‌ی رسمی آگهی داشته است.
این شرکت یکی از پنجاه و نه نهاد مرتبط با «مجموعه نظامی چین» است. سال گذشته جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، درباره‌ی این شرکت‌ها یک فرمان اجرایی صادر کرد که منجر به تحریم آنها توسط وزارت خزانه داری ایالات متحده شد. پیش از این، دادستان‌های ایالات متحده کیفرخواستی علیه هواوی صادر کرده بودند که در آن این شرکت را به نصب تجهیزات نظارتی در ایران برای کمک به دستگیری مخالفان جمهوری اسلامی متهم کرده بود.
به گزارش مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی، هواوی همچنین فعالانه در حال گسترش به بازارهای جهانی دیگر، به ویژه کشورهای آفریقایی و آسیایی‌ای است که «درآمد متوسط» دارند و آزادی‌های اجتماعی و سیاسی در آنها محدود است. مقام‌های رژیم جمهوری اسلامی از طرح «شهر امن» هواوی که شامل نصب انبوه فناوری‌های تشخیص چهره و سایر فناوری‌های هوش مصنوعی در فضاهای عمومی است استقبال کرده‌اند. بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران و کاشان از سال ۱۳۹۶ میزبان همایش‌هایی اختصاص یافته به اجرای «شهر امن» بوده‌اند.
۳. ZTE
آگهی‌های روزنامه رسمی نشان می‌دهد که شرکت ZTE که مقر اصلی آن در شهر شنژن چین است از سال ۱۳۸۲ در ایران فعال بوده است.
این شرکت در تحریم‌های متعدد وزارت خزانه داری ایالات متحده به دلیل تلاش برای نقض یا نقض تحریم‌ها علیه ایران مورد استناد قرار گرفته است. بنا به گزارش‌ها، این شرکت چینی به شرکت مخابرات ایران یک سیستم نظارتی قدرتمند را که قادر به نظارت بر تلفن ثابت، تلفن همراه و ارتباطات اینترنتی است، فروخته است.
به گزارش رویترز و وال استریت ژورنال، اخیرا وزارت بازرگانی ایالات متحده ZTE را متهم به استفاده از یک شرکت واسطه به نام Far East Cable Factory برای فروش محصولات خود به ایران کرده است. Far East Cable Factory از سال ۱۳۸۸ در ایران حضور داشته است.
۴. شرکت داهوا تکنالوجی
ویدئوهای تبلیغاتی شرکت داهوا برای بازار ایران سیستم‌های نظارتی‌ای را نشان می‌دهد که چهره‌ی مشتری‌های یک فروشگاه مواد غذایی، عابران پیاده‌ای که در اطراف مدرسه ابتدایی قدم می‌زنند، و افرادی که قصد «خرابکاری» دارند را شناسایی کرده و سپس این داده‌ها را برای پردازش به یک «مرکز امنیتی» می‌فرستد. همه این‌ها با شعار «جامعه امن تر و زندگی هوشمند تر» توجیه می‌شود. این تولید کننده‌ی فناوری‌های نظارت تصویری، در سرکوب اویغورهای چین دست داشته‌است و در سال ۲۰۱۹ در لیست سیاه وزارت بازرگانی ایالات متحده قرار گرفته است. شرکت داهوا در بیانیه‌ای قرار گرفتن در این لیست سیاه را نشانه‌ی قدرت فناوری خود دانسته است.
معرفی قابلیت‌های داهوا
تبلیغ فناوری تشخیص چهره‌ی داهوا
آگهی‌های روزنامه رسمی نشان می‌دهد که داهوا ابتدا در سال ۱۳۹۲ از طریق شرکتی به نام ایلیا تجارت بام تهران وارد بازار ایران شد و این شرکت ایرانی نام و لوگوی داهوا را در ایران ثبت کرد.
اسناد عمومی نشان می‌دهد که چند ماه بعد، خود داهوا اقدام به ثبت نشان تجاری خود در ایران کرده است. داهوا از آن زمان تاکنون در بازار ایران فعال بوده و حتی یک وبگاه رسمی دارد. حساب اینستاگرام فارسی این شرکت حاکی از حضور آن در نمایشگاه بین المللی لوازم و تجهیزات پلیسی، امنیتی و ایمنی (IPAS) تهران در سال ۱۳۹۸ است.
ویدیو داهوا برای نمایشگاه IPAS تهران در سال ۱۳۹۸
صفحه‌ی فیس‌بوک داهوا نشان می‌دهد که این شرکت دوربین‌های امنیتی شرکت آلمانی زیشر را هم در ایران می‌فروشد. یکی از محصولات داهوا، دوربین سری هانتر است که امکانات «ردیابی هوشمند، حفاظت از محدوده‌ای خاص، [استخراج و تحلیل] فراداده ویدئو، تشخیص چهره و بسیاری دیگر از کارکردهای هوشمند» را دارد.
تبلیغ دوربین‌های زیشر
شرکتی به نام سپاهان الکترونیک سینا که در سال ۱۳۹۶ تاسیس شد نیز ادعا می‌کند نماینده رسمی داهوا در ایران است. یکی از بنیانگذاران آن، علی کریمی در مصاحبه‌ای با وبگاه ایران آلارم، که به موضوعات امنیتی می‌پردازد، مدعی شد که سپاهان الکترونیک از سال ۱۳۹۲ به عنوان نماینده داهوا فعالیت می‌کرده است.
۵. تیاندی
تیاندی یک تولیدکننده‌ی چینی فناوری‌های نظارت تصویری است. آگهی‌های روزنامه رسمی نشان می‌دهد که تیاندی از سال ۱۳۸۵ تا حداقل ۱۳۹۵ از طریق یک شرکت ایرانی در کشور فعال بوده‌است. بسیاری از محصولات آن حاوی تراشه‌های اینتل هستند که فروش آنها در ایران بنا بر تحریم‌های ایالات متحده ممنوع است. تیاندی در یک نسخه‌ی آرشیو شده از وبگاه خود در ایران، سپاه پاسداران را در میان مشتریانش فهرست کرده است.
تیاندی ایران در پستی در اینستاگرام خود می‌گوید که دوربین‌های آن دارای قابلیت «آلارم تشخیص پرسه زنی»، «آلارم تشخیص ازدحام جمعیت»، «آلارم تشخیص دویدن در یک ناحیه»، « آلارم تشخیص عبور از یک خط مجازی» ، «آلارم تشخیص ورود به یک ناحیه» و قابلیت «شمارش افراد» است. این شرکت نیز در نمایشگاه بین‌المللی لوازم و تجهیزات پلیسی، امنیتی و ایمنی (IPAS) تهران در سال ۱۳۹۷ شرکت کرده است.
یکی از ویژگی‌های قابل توجه دوربین های تیاندی، فناوری استارلایت است که به گفته‌ی وبگاه آن امکان «ضبط یک تصویر رنگی و واضح را در تاریکی فراهم می‌کند» و «می‌تواند اشیاء متحرک در صحنه‌های بسیار تاریک با نور کم 0.0004 لوکس را ضبط کند، که انقلابی در این صنعت به شمار می‌رود.»
دوربین‌های سوپر استارلایت تیاندی می‌توانند در صحنه‌های بسیار تاریک هم تصویر روشن ثبت کنند. ویدیو بالا تصاویر ثبت شده در تاریکی در اکراین را نشان می‌دهد.
این قابلیت پلیس و نیروهای نظامی را قادر می‌سازد از معترضان در تاریکی فیلمبرداری کرده، تصویری واضح از آنها به دست آورده، و آنها را تحت پیگرد قرار دهند. ویژگی «آلارم تشخیص جمعیت» هم این نیروها را قادر می‌سازد تا قبل از این که ازدحام جمعیت معترضان غیرقابل کنترل شود آنها را به سرعت پراکنده کنند.
ویدیو بالا نشان دهنده‌ی قدرت زوم دوربین‌های تیاندی است.
در حالی که نام شرکت تیاندی در آگهی‌های روزنامه‌ی رسمی ظاهر نمی‌شود، اسناد عمومی نشان می‌دهند که نماینده‌ی رسمی آن فراگستر الکترونیک ایرانیان (تیاندی ایران) است که از سال ۱۳۸۵ فعال بوده‌است و آشکارا از لوگوی تیاندی در فعالیت‌های بازاریابی خود استفاده می‌کند. بنا بر آنچه در حساب اینستاگرام این شرکت منتشرشده، فراگستر الکترونیک ایرانیان نماینده‌ی رسمی شرکت مادر چینی خود در خاورمیانه نیز هست.
با اینکه آگهی‌های روزنامه رسمی درباره‌ی فراگستر الکترویک اندک‌اند اما آگهی تاسیس این شرکت نشان می‌دهد که هیات موسس آن شامل فرزاد نوری (مدیر عامل) و فردی به نام بابک میرسعید قاضی است. نسخه‌ی آنلاین رزومه‌ی بابک میرسعید قاضی نشان می‌دهد که با سپاه، دولت، بانک‌ها و بنیادهایی مانند ستاد اجرایی و آستان قدس رضوی مرتبط است.
۶. تنسنت
به گفته‌ی وال استریت ژورنال، تنسنت همراه با فروشگاه اینترنتی علی بابا در چین «از جمله شرکت‌هایی هستند که به مقامات در تعقیب افراد مظنون به ارتکاب جرم، سرکوب معترضان و ایجاد شهرهای تحت نظارت کمک می‌کنند.»
تنسنت در جزایر کیمن تاسیس شده و آگهی‌های روزنامه‌ی رسمی نشان می‌دهد که از سال ۱۳۸۷ در ایران فعال بوده است.
تنسنت روابط نزدیکی با دولت چین دارد و طبق گزارش مجله‌ی فارن پالسی در سال ۲۰۲۰ این شرکت «در اوایل تاسیس خود از وزارت امنیت کشور چین وجوهی دریافت کرده است.»
این شرکت در ایران چندین مورد ثبت رسمی دارد از جمله برنامه‌ی پیام‌رسان /ابزار نظارتی Wechat که در سال ۱۳۸۸ در ایران هم مورد استفاده بود. این پیام‌رسان به کاربران اجازه می‌دهد تا با تکان دادن گوشی تلفن همراه خود سایر کاربران WeChat را در منطقه خود پیدا کنند و با آنها مرتبط شوند. تنسنت همچنین دارای برنامه‌ی WeChat Pay و سرویس پیام‌رسان QQ است که آن هم در سال ۲۰۲۱ مشخص شد درباره‌ی کاربران‌اش جاسوسی می‌کند.
آگهی‌های روزنامه رسمی نشان می‌دهد که برخی شرکت‌های تابعه‌ی تنسنت همچون آيفليکس (مالزی)، مینی کلیپ (سوئیس)، و سوپرسل (فنلاند) نیز در حال حاضر در ایران فعال هستند.
۷. ژِجيانگ يونی ويو (Uniview) تکنولوژيز
يونی ويو سومین تولید کننده‌ی بزرگ نظارت تصویری در چین است. به گفته‌ی وبگاه IPVM که اطلاعات مربوط به نظارت تصویری را در سراسر جهان ردیابی می‌کند، يونی ويو هم یکی دیگر از تولید کننده‌های «نرم‌افزارهای نژادپرستانه‌ای است که برای ردیابی اویغورها استفاده می‌شوند» و نرم افزار تشخیص چهره‌ی آن به طور خاص برای هدف قرار دادن این اقلیت قومی تنظیم شده است.
آکهی‌های روزنامه رسمی نشان می‌دهد که این شرکت از سال ۱۳۹۵ در ایران فعال بوده است.
فیلمبرداری در شب با قابلیت استارلایت دوربین یونی ویو
تصاویر ثبت شده با دوربین یونی ویو از لحظه فروریختن ساختمان پلاسکو.
۸. شرکت فایبرهوم تِله کامیونیکِیشِن تِکنالوجیز
این شرکت چینی به دلیل «همدستی» در مواردی که نقض حقوق بشر خوانده شده‌اند در فهرست شرکت‌هایی قرار گرفته که وزارت بازرگانی ایالات متحده تجارت با آنان را شامل محدودیت کرده است. این شرکت بنابر آگهی‌های روزنامه رسمی، حداقل از سال ۱۳۸۷ در ایران فعال بوده‌است.
به گفته روزنامه رسمی، شرکت فایبرهوم از سال ۱۳۹۵ فناوری‌های متعددی را در ایران به ثبت رسانده است که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
- «ماژول الکتريکی اترنت SFP و روش تحقق بخشیدن به اترنت همزمان»
- سيستم و روشی برای دسترسی شبه سيم (PW) به شبکه خصوصی مجازی لايه ۳ (L۳VPN) بوسيله مدل N:1
- سيستم و روش OTN (شبکه انتقال نوري) برای پشتیبانی از انتقال دوطرفه تک فیبری نور کانال سوپروایزری
- فرايند و دستگاهی برای آزمون خودکار سوئيچينگ محافظت شده در شبکه انتقال نوری
همه این فناوری‌ها در انتقال داده‌های مبتنی بر اینترنت نقش دارند و می‌توانند به طور بالقوه برای نظارت بر این فرایندها استفاده شوند.
