خانه

زبان طبیعتی پویا و همیشه در حال تحول دارد و با تغییرات اجتماعی تغییر می‌کند. در میان گونه‌های مختلف کاربرد زبان شاید زبان روزنامه نگاری از متغیرترین باشد. نمونه‌ی چنین رابطه‌ای را میان زبان و تحولات اجتماعی در دوران انقلاب مشروطه می‌توان دید: زبانِ فارسی در این دوران ساده‌تر و روشن‌تر و مدرن‌تر شد و به نویسندگان امکان داد تا این زبان را برای نوشتن خبر، نقد هنری و ادبی، و طنز به کار گیرند.

با این وجود به دلیل نبود آزادی بیان و آزادی مطبوعات زبانی مَجیزگو، هراسان از سانسور، جانبدارانه و ایدئولوژیک همواره در مطبوعات ایران باقی ماند. پس از انقلاب ۱۳۵۷ و بحران‌های سیاسی و اجتماعی زبان روزنامه‌نگاری تحت تاثیر زبان حوزه‌ نیز قرار گرفت و نه تنها واژه‌های فقهی بلکه اصطلاحات روزمره‌ی حوزه نیز وارد زبان روزنامه‌نگاری شد.

زبان حاکم بر رسانه‌های فارسی، امروزه چه در ایران و چه در خارج از ایران، زبانی است گاهی نادرست و گاهی نادقیق. گاهی به وضوح جانبدارانه و گاهی از ترس سانسور رسمی دولتی یا سانسورهای غیررسمی فرهنگِ حاکم کنایه آمیز و ناروشن است. در رسانه‌های رسمی داخل ایران این زبان به نفع حکومت ایران بیش از پیش ایدئولوژیک شده است و این ویژگی را در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران نیز می‌توان دید.

علاوه بر تغییرات زبانی شیوه‌ی کار روزنامه نگاری نیز در چند دهه‌ی اخیر تغییر کرده‌ است. امروزه، علاوه بر مشکلات زبانی، رسانه‌های فارسی‌ گاهی حتی مقدماتی‌ترین و بدیهی‌ترین اصول خبرنویسی و گزارش را، چه در نوشتن و چه در شیوه‌ی بیان اطلاعات، رعایت نمی‌کنند. تولیدات خبری در مطبوعات ایران اغلب به دلیل رعایت نکردن معیارهای ابتدایی روزنامه‌نگاری قابل ترجمه و ارائه به زبان‌های دیگر نیست. ساختار نوشته‌ها ضعیف‌ است؛ تفاوتی میان بیانیه‌ی رسمی اطلاعاتی و خبر و گزارش وجود ندارد؛ و زبان ایدئولوژیک و مبهمِ نوشته‌ها به رمزگشایی احتیاج دارد.

شیوه‌نامه‌ی روزنامه نگاری پروژه‌ای از تهران بیرو برای بهبودِ خبرنویسیِ نشریات چاپی و اینترنتیِ فارسی‌زبان است. هدف از تهیه‌ی این شیوه‌نامه توصیه‌ی معیارهایی مشخص برای خبرنویسی و شیوه‌هایی روشمند برای بیان اطلاعات است. در این شیوه‌نامه فهرستی از کلمه‌ها و عبارت‌های رایج در خبرنویسی فارسی جمع‌آوری شده است تا کاربران را در انتخاب واژه‌‌ یاری کند. در بخش‌های دیگر این شیوه‌نامه مقدمات خبرنویسی و معیار‌های پذیرفته شده‌ی جهانی در حرفه‌ی روزنامه‌نگاری، نقطه‌گذاری، نکات مهم دستور زبان فارسی، روش‌های نامیدن اشخاص، روش‌های تبدیل تقویم‌ها، و از این قبیل بررسی شده‌اند.

هر شیوه‌نامه طبیعتاً در پی ایجاد معیاری برای نوشتن است و به همین دلیل زبانی تجویزگر دارد اما این به معنای بسته بودن این شیوه‌نامه به روی نظرات کاربران نیست. ما از شما دعوت می‌کنیم پیشنهادهای خود را در پایین هر صفحه یا در انجمن گفتگو بنویسید. گفتگو نقطه‌ی آغاز تغییر است و مطمئناً نظرات شما به بهتر شدن این شیوه‌نامه کمک خواهد کرد.