به طور کلی، روزنامه‌نگاران دو نوع مصاحبه انجام می‌دهند: مصاحبه‌ی خبری و مصاحبه برای معرفی یک چهره (پروفایل). هدف مصاحبه‌ی خبری جمع‌آوری اطلاعات در مورد یک موضوع یا توضیح تغییر وتحولات آن است. در مصاحبه برای معرفی یک چهره تمرکز صرفاً روی شخص مصاحبه‌شونده و روایاتی از تجربه‌ی او است. این نوع از مصاحبه‌ها با نقل قول از شاهدان عینی و کارشناسان تغییر و تحولات موضوع را برای مخاطبین می‌شکافند.
برای انجام مصاحبه‌های موفق باید چهار اصل را در نظر گرفت:
۱. برای مصاحبه خود را خوب آماده کنید. پیشاپیش تا آنجا که ممکن است درباره‌ی موضوع تحقیق کنید و تا حد ممکن خود را با پیش زمینه‌ی موضوع و خود موضوع آشنا کنید. موضوع تحقیق‌تان بسته به این که با چه افرادی مصاحبه خواهید کرد و موضوع مصاحبه چه چیزی است فرق خواهد کرد. این تحقیق ممکن است شما را متوجه پرسش‌ها یا موضوع‌هایی کند که قبلاً به آنها فکر نکرده بودید. هرچه با فرد و پیشینه‌ی او بیشتر آشنا باشید احتمال برقراری ارتباطی خوب با مصاحبه‌شونده بیشتر است.
۲. ایجاد رابطه – سعی کنید مصاحبه‌شونده با شما راحت باشد و به شما اعتماد کند.
۳. سوالاتی بپرسید که به موضوع ربط داشته باشد و فرد را به حرف بیاورد. شروع مصاحبه با سوالاتی آسان اما مهم درباره‌ی اساسی‌ترین اطلاعات راجع به موضوع راه خوبی برای ایجاد فضایی آرام و راحت برای مصاحبه‌شونده است.
سوالات را می‌توان به چند نوع تقسیم کرد:
- سوالات مستقیم – سوالاتی درباره‌ی آن چیزهایی که خبرنگار فکر می کند موضوع اصلی مطلب است.
- سوال‌هایی با پایانی باز یا بسته – با سوال‌های باز خبرنگار از مصاحبه‌شونده می‌خواهد تا به طور کلی و طولانی صحبت کند، در حالی که پرسش‌های بسته معمولاً پاسخ‌هایی کوتاه و مستقیم دارند. هر دوی این گونه سوالات در مصاحبه به کار می‌آیند. سوال‌های باز به درد آغاز مصاحبه و باز کردن سر صحبت نیز می خورند.
- سوالات دشوار – بعضی سوالات دشوارند چراکه ممکن است باعث خجالت مصاحبه‌شونده یا حتی توهین به او شود. هیچ راهی پرسیدن سوال‌های دشوار وجود ندارد که کار را آسان‌تر کند.گاهی اوقات راهی نیست به جز پرسیدن سوالات دشوار.
۴. با دقت گوش کنید و ببینید – خبرنگار همیشه باید خوب گوش کند تا نقلِ‌قول‌هایی که مطلب را به خوبی بیان می‌کنند بیابد.
شیوه‌ی رفتار خبرنگار در مصاحبه:
- خود را در ابتدای مصاحبه معرفی کنید.
- هدف از مصاحبه را در ابتدای مصاحبه بیان کنید.
- برای فرد صریح و به روشنی توضیح دهید که از محتوای مصاحبه استفاده خواهد شد.
- به مصاحبه‌شونده بگویید مصاحبه چقدر طول خواهد کشید.
- مصاحبه را تا آنجا که ممکن است کوتاه انجام دهید.
- سوالات مشخصی بپرسید که فرد بتواند پاسخ دهد.
- به مصاحبه‌شونده فرصت کافی دهید تا به سوال‌تان پاسخ دهد.
- از مصاحبه‌شونده خواهش کنید که پاسخ‌های مبهم یا پیچیده‌اش را روشن کند.
- در صورتی که مصاحبه‌شونده بخواهد پاسخ‌هایش را برایش بخوانید، یا اگر درباره‌ی چیزی شک دارید به پاسخ‌ها برگردید و آنها را بازخوانی کنید.
- اگر مصاحبه‌شونده نخواهد به سوالی جواب دهد که جامعه حق دارد درباره‌ی آن بداند اصرار کنید که به آن سوال پاسخ دهد.
- از نطق کردن برای مصاحبه‌شونده یا بحث و جدل با او بپرهیزید.
- اگر مصاحبه‌شونده مصاحبه را بپذیرد مشروط به آن که ناشناس بماند یا این که در پسزمینه‌ی مقاله باشد و یا این که آنچه می گوید منتشر نشود تقاضای او را بپذیرید.
مصاحبه تنها در صورتی می تواند استفاده شود که فرد مصاحبه شونده در این خصوص رضایت خود را ابراز کرده باشد. بنابراین هنگام مصاحبه یکی از این دو کار را حتما انجام دهید: یا خود را به عنوان روزنامه‌نگار معرفی کنید و مشخصا بگویید که برای چه رسانه ای با فرد مورد نظر مصاحبه می‌کنید؛ یا اگر نگران مسائل امنیتی هستید و نمی‌خواهید نامی از محل کار خود ببرید بگویید که خبرنگار آزاد هستید، اما مطمئن شوید که فرد با انتشار صحبت‌هایش مسئله‌ای ندارد. مثلا می توانید بگویید: «من روزنامه نگار آزاد هستم و در حال تهیه مقاله‌ای هستم در این مورد. هنوز نمی‌دانم قرار است این مطلب را کجا منتشر کنم. آیا می توانم با شما مصاحبه کنم؟»
مواقعی پیش می‌آید که ویراستار از شما می‌خواهد که یک یا دو سوال مرتبط دیگر را از فرد مصاحبه شونده بپرسید. بنابراین پس از پایان یافتن مصاحبه مطمئن شوید که در صورتی که سوال دیگری داشتید این امکان وجود دارد با فرد مورد نظر تماس بگیرید. مثلا بگویید: «فکر می‌کنم تمام سوالات را پرسیده‌ام ولی با این حال اگر سوال دیگری داشتم با شما تماس میگیرم.»
در مورد مصاحبه با اشخاصی نظیر مسئولان دولتی، اساتید دانشگاه، و مقامات رسمی نام و نام خانوادگی فرد را به کار برید. بنابراین پیش از انجام مصاحبه به فرد مورد نظر بگویید که نامش به طور کامل استفاده خواهد شد. تنها در موارد خاصی که ذکر مطلبی برای فردی خطرات امنیتی دارد می‌توان از ذکر نام پرهیز کرد. اینکه یک استاد دانشگاه در مورد فواید اسفناج صحبت کند و نخواهد نامش در مطلب ذکر شود هیچ توجیهی ندارد (به خاطر صحبت درباره‌ی اسفناج نه خطر جانی‌ای وی را تهدید می‌کند و نه اسناد طبقه بندی‌شده امنیتی‌ای را در اختیار شما قرار داده است که نگران باشد). سعی کنید وی را قانع کنید که نامش را به طور کامل ذکر کنید و اگر قبول نکرد فرد دیگری را برای مصاحبه پیدا کنید.