حزب نیروی سوم حزبی سوسیال دمکرات بود که به رهبری خلیل ملکی و با همکاری گروهی از روشنفکران جداشده از حزب توده مثل جلال آل احمد در سال ۱۳۲۶ تشکیل شد. نام این حزب به وجود نیروی سومی در برابر دو نیروی طرفداران شاه از یک سو و حزب توده از سوی دیگر اشاره داشت. در زمینه سیاست خارجی نیز این حزب معتقد به جدایی از دو ابرقدرت جهان در آن روزگار، یعنی ایالات متحده آمریکا و اتحاد شوروی بود. حزب نیروی سوم پس از کودتای ۲۸ مرداد غیرقانونی شد و اعضای آن تحت تعقیب قرار گرفتند.